Cabalus modestus (Hutton, 1872) – Chatham Rail

Synonimy: Rallus modestus Hutton , 1872; Cabalus dieffenbachii Sharpe, 1894; Ocydromus pygmaeus Forbes, „1893”; Gallirallus modestus (Hutton, 1872); Hutton’s rail; Modest rail, Chatham Island rail

Taksonomia: Podgromada/ Klad: Neornithes; rząd: żurawiowe – Gruiformes, rodzina: chruściele – Rallidae

Wg. badań DNA był blisko spokrewniony z sympatrycznym wodnikiem brązowym Hypotaenidia diffenbachii;  możliwe, że oba gatunki wyewoluowały ze wspólnego przodka.

Podgatunki: brak

Wymiary: dł. ok. 18 cm; dł. skrzydła samca 7,6 -9,2 cm, samicy 8,56 cm; ogon samca 2,9 – 3,4 cm, samicy 3,2 cm; dziób samca 2,87-3,32 cm; masa ciała 300-400 g.

Wymiary kości (cm): cra (50) 2,3 – 2,68; car (31) – 1,8 – 3,2; ste (31) – 1,26 – 1,72; hum (38) 2,29 – 2,7; cmc (37) 1,14-1,42;  fem (53) 2,79 – 3,34; tib (41) – 4,19 – 5,03; tmt (55) 2,46 – 3,24.

Morfologia: Nielotny, mały chruściel ze stosunkowo długim dziobem i miękkim, luźnym upierzeniem; pokrojem przypominającym kiwi Apteryx.  Skrzydła bardzo małe i zaokrąglone (lotki pierwszorzędowe: p7 najdłuższa; p8, p9 i p10 coraz krótsze); Na śródręczu mały kolec. Dziób, wąski i zakrzywiony w dół, nozdrza duże i owalne; palce nóg  długie, z małymi pazurami. Ogon b. krótki i ukryty za pokrywami. Mostek krótki i szeroki ze słabo wykształconym grzebieniem; widełki niemal szczątkowe. Brak różnic osteologicznych u ptaków z różnych wysp. Pierwsze zebrane okazy uważane za juwenalne wodniki chathamskie G. dieffenbachii. Upierzenie dorosłych prawie jednolicie ziemisto- brązowe (wierzch ciała, głowa, szyja, czoło, korona, kark, policzki, górna cz. pokryw usznych); dolne pokrywy uszne, podbródek, gardło i górna część piersi nieco jaśniejsze. Dolna część grzbietu i pokrywy nadogonowe ciemniejsze. Pokrywy podogonowe ciemnobrązowe z  szerokim płowożółtym pręgowaniem. Wierzch skrzydła brązowy z niewyraźnym, różowo-płowym prążkowaniem na pokrywach pierwszorzędowych i na dwóch zewnętrznych lotkach pierwszorzędowych. Brązowa dolna cz. piersi przechodzi w jasnoszaro-brązową na brzuchu, piersi i bokach, z drobnym płowożółtym prążkowaniem na całej powierzchni, najbardziej wyraźnym na bokach ciała i piersi. Lotki na spodzie ciemnobrązowe z niewyraźnymi jaśniejszymi pręgami i plamkami na krawędziach dwóch zewnętrznych lotek pierwszorzędowych; stosiny płowe, pokrywy ciemne. Samce były większe niż samice. Osobniki immaturalne przypominały dorosłe; juwenalne bardziej jednolicie brązowe. Dziób, tęczówka i nogi  jasno lub ciemnobrązowe (sprzeczne dane).

Behawior: Ściśle nocny, zaniepokojony ukrywał się między skałami.

Habitat: w dzień ukrywały się między skałami a w nocy, żerowały w lasach, zakrzewieniach, skupiskach traw oraz na wybrzeżu.

Areał: Wyspy Chatham (Chatham, Pitt i Mangere).

Wędrówki: osiadły

Zimowiska: W obrębie areału lęgowego

Stwierdzenia poza zasięgiem: nie odnotowano

Liczebność: wymarły niedługo pod odkryciu – ok. 1894 na Mangere, na początku XIX w na Chatham i w drugiej połowie XIX w na Pitt. Wymarcie spowodowało wprowadzenie kotów, świń, szczurów, degradacja siedlisk i prawdopodobnie nadmierne pozyskiwanie (26 okazów pozyskanych tylko na Mangere); zachowały się łącznie 34 okazy (NHMT, BMNH, NML, HMNH, MNZ, NMNZ, OM) oraz bardzo liczne szczątki subfosylne co wskazuje, że był to gatunek liczny w całym archipelagu.

Zasięg czasowy: ?środkowy plejstocen – holocen (wiek XIX).

Szczątki kopalne: zebrano szczątki setek osobników, najwięcej z jaskini obok laguny Te Whanga (Chatham); Trewick (1997a) przebadał cn. 375 kości reprezentujących cn. 55 osobników z tej lokalizacji (39 k. przedszczękowych prem, 50 czaszek cra, 31 mostków ste, 38 k. ramiennych hum, 37 k. nadg-śródr. cmc, 53 k. udowe fem, 41 k. piszcz-stęp. tib i 55 k. stęp-śródst. tmt); holocen

Polska: nie występował

Głos: krótki, piskliwy; samice reagowały na stymulację głosową (jedną z samic przyciągnęły głosy schwytanych piskląt)

Okres lęgowy: brak danych; pisklę odłowiono 5 stycznia

Gniazdo: zagłębienie w ziemi

Jaja: kremowobiałe z drobnym, szarym, fioletowym i rudawym plamkowaniem. Wymiary: 36,8 -40,0 mm x 21,4 – 27,9 mm; masa ok. 16,5 g.

Inkubacja: brak informacji

Opieka nad potomstwem: młode ukrywały się w dziuplach powalonych drzew.

Pożywienie: różne bezkręgowce, zwłaszcza zmieraczki (Talitridae, Amphipoda), które chwytał podczas sondowania dziobem; w żołądku jednego osobnika znaleziono pozostałości chrząszczy (Coleoptera).

Bibliografia:

Hutton, F.W. 1873. On Rallus modestus of New Zealand. Ibis 3 (3): 349–452.

Marchant, S. & Higgins, P.J. (red.) 1993. Handbook of Australian, New Zealand & Antarctic Birds. Volume 2, Raptors to lapwings. Melbourne, Oxford University Press. Str. 527-528.

Olson, S. L. 1975. A review of the extinct rails of the New Zealand region (Aves: Rallidae). National Museum of New Zealand Records 1 (3):63–79.

Rothschild, W. 1907. Extinct birds. Str.127–128.

Taylor, B. 2010. Rails: A Guide to Rails, Crakes, Gallinules and Coots of the World. Bloomsbury Publishing, str. 263–264.

Tennyson, A.J.D. 2013 [updated 2017]. Chatham Island rail. In Miskelly, C.M. (ed.) New Zealand Birds Online. www.nzbirdsonline.org.nz

Tennyson, A. J. D. i Millener, P. R. 1994. Bird extinctions and fossil bones from Mangere Island, Chatham Islands. Notornis 41: 165-78.

Trewick, S.A. 1997a. Flightlessness and phylogeny amongst endemic rails (Aves: Rallidae) of the New Zealand region. Philosophical Transactions of the Royal Society of London Series B 352 (1352): 429–446.

Trewick, S.A. 1997b. Sympatric flightless rails Gallirallus dieffenbachii and G. modestus on the Chatham Islands, New Zealand: morphometrics and alternative evolutionary scenarios. Journal of the Royal Society of New Zealand 27: 451-464.

Watola, G. 2009.  The Discovery of New Zealand’s Birds. Wyd.2. Arun Books, Orewa, New Zealand. Str. 113-114.

Worthy, T,H. i Holdaway, R.N. 2002. The lost world of the moa: Prehistoric life of  New Zealand. Indiana University Press, Bloomington and Indianapolis. Str. 380-383.

Sugerowana cytacja: Gryz, P. 2020. Wodnik brązowy – Cabalus modestus (Hutton, 1872) – Chatham Rail. Ornitofrenia – Systematyka i ewolucja ptaków. http://ornitofrenia.pl/%e2%80%a0-wodnik-brazowy/