kwiecień2020

Wodnik smolisty

Hypotaenidia woodfordi (Ogilvie-Grant, 1889) – Guadalcanal Rail

Hypotaenidia_woodfordistc_852x600

Synonimy: Rallina Woodfordi Ogilvie-Grant, 1889, Eulabeornis woodfordi (Ogilvie-Grant, 1889), Ardeiralla woodfordi (Ogilvie-Grant, 1889),  Astur woodfordi (Ogilvie-Grant, 1889), Rallus poecilopterus woodfordi (Ogilvie-Grant, 1889), Gallirallus woodfordi (Ogilvie-Grant, 1889), Nesoclopeus woodfordi (Ogilvie-Grant, 1889), weczka czarnodzioba

Taksonomia: Podgromada/ Klad: Neornithes; rząd: żurawiowe – Gruiformes, rodzina: chruściele – Rallidae

Bywał umieszczany w wielu różnych rodzajach np. początkowo w Rallina lub Rallus, a później w Nesoclopeus i Gallirallus. Najbliżej spokrewnione gatunki (w. czarniawy H. tertia i w. czarny H. immaculata) bywają traktowane jako jego podgatunki; blisko spokrewniony z wymarłym wodnikiem brązowogrzbietym H. poeciloptera.

Podgatunki: brak

Wymiary: dł. 30 cm; dł. skrzydła 17,3 cm; ogon 7,1 cm.

Wymiary kości: okaz AMNH 27134 ♂ (cm): rad 4,15; uln 4,58; cmc  3,0; tib 9,5; tmt 6,05.

Morfologia: Duży i bardzo ciemny wodnik z długim, mocnym dziobem; najprawdopodobniej nielotny. Głowa bladoszara do popielatoszarej; wierzch ciała ciemnobrązowy z białymi plamami na lotkach pierwszorzędowych, spód łupkowo-czarny z białym pręgowaniem na brzuchu; tęczówka czerwona, dziób czarny, nogi różowawo-szare lub ciemnoszare. Znacznie ciemniejszy niż wodnik brązowogrzbiety H. poeciloptera i bez rdzawo-brązowego pręgowania na lotkach. Od wodnika czarniawego H. tertia różni się czarnym dziobem, szarą głową oraz większą ilością białych plam na brzegach skrzydeł; od wodnika czarnego H. immaculata różni się czarnym dziobem, ciemnoszarymi nogami, szarą głową, wieloma białymi plamach na krawędziach skrzydeł oraz białymi pręgami na brzuchu i jego bokach. Brak dymorfizmu płciowego. Immaturalny podobny do dorosłego, ale ma biały podbródek, bardziej brązowawy spód ciała z jasnymi krawędziami piór na piersiach. Upierzenie juwenalne nieopisane.

Behawior: brak danych

Habitat: Lasy nizinne, wtórne i bagienne, sporadycznie do 1000 m.n.p.m.

Areał: Guadalcanal (Wyspy Salomona); niepotwierdzone doniesienia z Malaita, Choiseul, Nowej Georgii oraz Kolombangary mogą dotyczyć w. melanezyjskiego Hypotaenidia rovianae lub innych nie znanych jeszcze nauce form.

Wędrówki: Osiadły

Zimowiska: W obrębie areału lęgowego

Stwierdzenia poza zasięgiem: nie odnotowano

Liczebność: Uważany za bliski zagrożenia (NT) i znany tylko z 2 okazów, jeden pobrany przez C. M. Woodforda 6 grudnia 1888 r. a drugi przez G. Dutson w 1998 r. Do końca XX wieku gatunek ten był znany tylko z okazu typowego pozyskanego przez Woodforda i uważany za prawdopodobnie wymarłego; w 1998 G. Dutson pozyskał drugi okaz a ponadto odnotowano 5 stwierdzeń, których liczba wzrosła ostatnio do 39, głównie na północnym wybrzeżu wyspy. Tylko jedna z nich została udokumentowana zdjęciami przez Niall D. Perrins w lutym, 2018 na Mt. Austen – do tej pory są to jedyne zdjęcia tego gatunku (fotografie z Malaita najprawdopodobniej dotyczą innego (pod)gatunku). Tubylcza ludność uważała go za bardzo rzadkiego. Najprawdopodobniej gatunek poniósł ogromne straty dzięki introdukowanym ssakom, zwłaszcza kotom domowym (które wytępiły większość ssaków lądowych na Guadalcanal). Chociaż występuje w Parku Narodowym Królowej Elżbiety, w północno-zachodniej części wyspy, miejsce to nie jest odpowiednio chronione i jest obecnie silnie zdegradowane. Liczebność szacowana jest na 2500-9999 dorosłych osobników; trend liczebności populacji nie jest znany.

Zasięg czasowy: ?środkowy plejstocen – dziś

Szczątki kopalne: brak

Polska: nie występuje

Głos: Seria nut „kik-kik”; także pojedyncze „ki” i gwałtowne piski.

Okres lęgowy: prawdopodobnie rozmnaża się o każdej porze roku.

Gniazdo: brak informacji

Jaja: brak informacji

Inkubacja: brak informacji

Opieka nad potomstwem: brak informacji

Pożywienie: zapewne zjada głównie robaki, ślimaki, owady, żaby, jaszczurki i małe węże; także młode pędy kolokazji (Colocasia).

Bibliografia:

BirdLife International. 2016. Hypotaenidia woodfordi. The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T22727451A94949523.

Steadman D.W. 2006. Extinction and Biogeography in Tropical Pacific Birds. University of Chicago Press.

Taylor, B.; del Hoyo, J.; Christie, D. A. i Collar, N. 2020. Woodford’s Rail (Gallirallus woodfordi), wersja 1.0. w: Birds of the World (red: Billerman, S. M. ; Keeney, B. K. ; Rodewald, P. G. i Schulenberg, T. S.). Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA.

Sugerowana cytacja: Gryz, P. 2020. Wodnik smolisty – Hypotaenidia woodfordi (Ogilvie-Grant, 1889) – Guadalcanal Rail. Ornitofrenia – Systematyka i ewolucja ptaków. http://ornitofrenia.pl/wodnik-smolisty/

Wodnik czarniawy

Hypotaenidia tertia (Mayr, 1949) – Bougainville Rail

hypotaenidia_tertia2s2c_900x600

Synonimy: Gallirallus woodfordi tertius (Mayr, 1949)

Taksonomia: Podgromada/ Klad: Neornithes; rząd: żurawiowe – Gruiformes, rodzina: chruściele – Rallidae

Bywał umieszczany w wielu różnych rodzajach, początkowo w Rallina lub Rallus, a później w Nesoclopeus i Gallirallus. Bywa traktowany jako podgatunek w. smolistego H. woodfordi. Najbliżej spokrewniony z w. czarnym H. immaculata, smolistym H. woodfordi i wymarłym w.  brązowogrzbietym H. poeciloptera.

Podgatunki: brak

Wymiary: dł. 30 cm; dł. skrzydła (5)♂ 14,3 – 15,7, (1) ♀ 15,1 cm; ogon (4)♂ 6,8 -7, 1 cm, (1)♀ 7,0 cm; dziób (5) ♂3,6-3,9 cm; tarsus (5) – ♂ 5,4-5,7 cm, (1) ♀ 5,4 cm, dziób (5) ♂3,6 – 3,8 cm; masa ciała nie znana, ale należy przypuszczać, że jest nieco mniejsza niż u w. czarnego (410–670 g).

Morfologia: Duży, nielotny i bardzo ciemny wodnik z długim, mocnym dziobem; najmniejszy z 3 „czarnych” wodników, z Wysp Salomona wodników; Głowa czarna; wierzch ciała ciemnobrązowy z białymi plamami na lotkach pierwszorzędowych, spód łupkowo-czarny z białym pręgowaniem na brzuchu; tęczówka czerwona, dziób kremowo-zielonkawożółty, nogi ciemnoszare. Znacznie ciemniejszy niż wodnik brązowogrzbiety H. poeciloptera i bez rdzawo-brązowego pręgowania na lotkach. Od wodnika smolistego H. wodfordi różni się żółtawym dziobem, czarną głową oraz mniejszą ilością białych plam na brzegach skrzydeł oraz białych pręg na bokach; od wodnika czarnego H. immaculata różni się żółtawym dziobem, ciemnoszarymi nogami oraz obecnością białych plam na krawędziach skrzydeł oraz białych pręg na bokach. Brak dymorfizmu płciowego. Immaturalny podobny do dorosłego. Upierzenie juwenalne nie jest znane.

Behawior: często gromadziły się na lokalnych drogach, spłoszone miały biec w kierunku człowieka, wskakując niespodziewanie w gąszcz w dogodnym miejscu; dość wysoko skacze.

Habitat: skupiska wysokich (do wys. 2 m) traw i krzewów w regionie Arawa (na wsch. wybrzeżu); prawdopodobnie również inne siedliska np. las bagienny.

Areał: Wyspa Bougainville’a (Wyspy Salomona)

Wędrówki: Najprawdopodobniej osiadły

Zimowiska: W obrębie areału lęgowego

Stwierdzenia poza zasięgiem: brak

Liczebność: Uważany za bliski zagrożenia wyginięciem (NT). Do niedawna znany jedynie z 9 pozyskanych okazów: samca i samicy w 1904, 4 samców, w tym jednego immaturalnego w 1908, jednego samca pozyskanego w latach 1929-30 (podczas wyprawy The Whitney South Sea Expedition) oraz 2 osobników pozyskanych przez misjonarza ojca Ponceleta w 1935. Następnie przez 60 lat uważany za prawdopodobnie wymarłego (nie zaobserwowany ani razu pomimo, że wyspę odwiedziło kilku znanych ornitologów np. J. Diamond w 1975, R. Schodde w 1977, D. Hadden 1976-80). W 1999 okazało się, że nie tylko istnieje ale jest nawet lokalnie pospolity na wschodnich nizinach wyspy Liczebność populacji szacuje się obecnie na 2500–9999 osobników dojrzałych a trend liczebności populacji jest obecnie spadkowy; uważa się, że wcześniejszy gwałtowny wzrost liczebności był spowodowany wojną domową, zwłaszcza podczas powstania secesyjnego w latach 1989–1997, kiedy wyspa została odizolowana a zaniedbane przybrzeżne plantacje stały się odpowiednimi siedliskami. Jednak od tamtej pory wydaje się prawie pewne, że wzrost liczby ludności na wcześniej wyludnionych terenach oraz wynikająca z niego degradacja i zniszczenie siedlisk doprowadziły do ​​spadku liczebność. Gatunek zagrożony polowaniami oraz bardzo podatny na drapieżnictwo wprowadzonych kotów i psów. Niezbędne są badania w celu określenia wymagań siedliskowych oraz liczebności, szczególnie w głębi lądu i wzdłuż zachodniego wybrzeża wyspy.

Zasięg czasowy: plejstocen – dziś

Szczątki kopalne: 2 trzonki kości udowej (UF 63000 i 63002), 4 trzonki k. piszczelowo-stępowej (UF 63001 i  63003–63005) oraz trzonek k. stępowo-śródstopowej (UF 62999) znaleziono w jaskini Kilu, na pobliskiej wyspie Buka i przypisano do H. cf. tertius; datuje się je na późny plejstocen (129000 -11700 lat temu). Ponadto współczesne okazy pozyskane w latach 1904 – 1999, w tym typ: AMNH 545540.

Polska: nie występuje.

Głos: Seria „kik-kik”; także pojedyncze „ki” i gwałtowne piski.

Okres lęgowy: Eksploatowane gniazda znaleziono w II i VIII natomiast Ad z bardzo młodymi P obserwowane były w II, III, VI, VIII i IX (co wskazuje na możliwość gniazdowania o każdej porze roku).

Gniazdo: na ziemi, ukryte w wysokiej trawie lub innej roślinności.

Jaja: 2, kremowo- płowożółte, plamy czerwonawo-brązowe (podobnymi do koloru zaschniętej krwi) i w różnych odcieniach szarości. Wymiary: (4) 44,5 – 47,2 × 32,5 – 33,9 mm.

Inkubacja: brak informacji

Opieka nad potomstwem: Ad z bardzo młodymi P obserwowane były w II, III, VI, VIII i IX.

Pożywienie: prawdopodobnie głównie mięczaki, robaki, owady oraz małe płazy i gady z domieszką części roślin. W rejonie Arawy obserwowane często podczas brodzenia w rzece Bovo, często zanurzone do brzucha; czasami wyciągające zdobycz spomiędzy kamieni i skał. Żerowały wspólnie z  modrzykiem zwyczajnym (Porphyrio porphyrio) i kaczką pacyficzną (Anas superciliosa)

Bibliografia:

BirdLife International. 2019. Hypotaenidia tertia (amended version of 2016 assessment). The IUCN Red List of Threatened Species 2019: e.T22727459A155443052.

Hadden, D. 2002. Woodford’s rail (Nesoclopeus woodfordi) on Bougainville Island, Papua New Guinea. Notornis 49(2): 115–121.

Kirchman, J.J. i Steadman, D.W. 2006. Rails (Rallidae: Gallirallus) from prehistoric archaeological sites in Western Oceania. Zootaxa 1316: 1–31.

Mayr, E. 1949. Notes on the birds of northern Melanesia, 2. American Museum Novitates 1417.

Steadman, D.W. 2006. Extinction and Biogeography in Tropical Pacific Birds. University of Chicago Press.

Taylor, B.; del Hoyo, J.; Christie, D. A. i Collar, N. 2020. Woodford’s Rail (Gallirallus woodfordi), wersja 1.0. w: Birds of the World (red: Billerman, S. M. ; Keeney, B. K. ; Rodewald, P. G. i Schulenberg, T. S.). Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA.

Sugerowana cytacja: Gryz, P. 2020. Wodnik czarniawy – Hypotaenidia tertia (Mayr, 1949) – Bougainville Rail. Ornitofrenia – Systematyka i ewolucja ptaków. http://ornitofrenia.pl/wodnik-czarniawy/

† Wodnik brązowogrzbiety

Hypotaenidia poeciloptera (Hartlaub, 1866) – Bar-winged Rail

 

hypotaenidia_poeciloptera_0003232_900x600

Synonimy: Rallina poeciloptera Hartlaub, 1866, Rallus poecilopterus (Hartlaub, 1866), Nesoclopeus poecilopterus (Hartlaub, 1866), Gallirallus peocilopterus (Hartlaub, 1866)

Taksonomia: Podgromada/ Klad: Neornithes; rząd: żurawiowe – Gruiformes, rodzina: chruściele – Rallidae

Podgatunki: brak

Wymiary: dł. 33 – 35,5 cm, dł. skrzydła ♂ 17,2-17,5 cm, samicy ♀ 16,3-17,7 cm, ogon ♂ 7,8-8,0 cm, ♀ 4,6-5,1 cm.

Wymiary kości (cm): uln (2) 4,07 – 4,63; cmc (2) 2,95 – 3,15;  fem (1) 5,56; tib (1) – 11,16; tmt (3) 6,47 – 7,00.

Morfologia: Duży, nielotny wodnik, b. podobny do wodników z Wysp Salomona (w. czarniawy H. tertia, smolisty H. woodfordi, czarny H. immaculata) ale różni się tym, że jaśniejszym, brązowym wierzchem ciała, łupkowo-szarym spodem z niewyraźnym bladym prążkowaniem na bokach, brzuchu do pokryw podogonowych, charakterystycznym rysunkiem na głowie, płowymi paskami na lotkach, białymi prążkami na pokrywach podskrzydłowych, brązową tęczówką oraz żółtymi lub  pomarańczowo-żółtymi nogami i dziobem. Brak dymorfizmu płciowego, ale samica prawdopodobnie nieco większa. Upierzenie immaturalne i juwenalne nie zostało opisane.

Behawior: brak danych

Habitat: lasy (w tym wtórne), stare pola kolokazji jadalnej (Colocasia esculenta) i bagna.

Areał: Viti Levu i Ovalau, Fidżi; niepotwierdzone stwierdzenia z Taveuni .

Wędrówki: najprawdopodobniej osiadły

Zimowiska: w obrębie areału lęgowego

Stwierdzenia poza zasięgiem: brak danych

Liczebność: wymarły; znany z 12 XIX-wiecznych okazów pozyskanych na Viti Levu i Ovalau. Niepotwierdzone stwierdzenie z płn. cz. Waisa (rejon  Vunidawa) na Viti Levu, w 1973 roku – pierwsze od 1890 roku. Także niepotwierdzone stwierdzenie na Taveuni (1971), gdzie prawdopodobnie był rzadki jeszcze przed wprowadzeniem mangust i regularnie ścigany przez psy. Nigdy nie oszacowano jego liczebności, ponieważ był skryty i rzadko widywany.

Zasięg czasowy: ?środkowy plejstocen – ?1973

Szczątki kopalne: MNZ S38264 (prawa panewka stawu biodrowego, synsakrum, lewa i prawa k. udowa uln, lewa i prawa k. piszcz.-stęp. tib, lewa i prawa k. stęp.- śródst. tmt, k. ramienna hum, 5 kręgów, paliczki, fragment k. zębowej): Delai-ni-qara (Wailotua, Viti Levu), Fidżi; MNZ S37325 (prawa k. ramienna hum): jaskinia Wainibuku (Wainibuku, Viti Levu), Fidżi; ? MNZ S37315 (słabo zachowana lewa k. piszcz.-step. tib bez proksymalnego końca i z uszkodzoną dystalną powierzchnią stawową): jaskinia Wainibuku (Wainibuku, Viti Levu), Fidżi; ?MNZ S38258 (lewa k. stęp.-śródst. bez bloczka IV, należąca do osobnika subadultus) : okolice jaskini Udit Cave ( Viti Levu), Fidżi. Wszystkie szczątki pochodzą z późnego plejstocenu lub holocenu (precyzyjne datowanie nie jest możliwe).

Polska: nie występował

Głos: brak danych

Okres lęgowy: X-XII i prawdopodobnie III.

Gniazdo: w turzycach

Jaja: 4-6, owalne, różowo-kremowe lub brązowo-kremowe z jasnofioletowymi plamami i ciemnoczerwone przeważnie na tępym końcu. Wymiary: 46,0 – 51,33 x 33,8-39,0 mm, masa (oszacowana) 35,4 g.

Inkubacja: brak danych

Opieka nad potomstwem: brak danych

Pożywienie: nie jest znane, ale najprawdopodobniej zbliżone do innych dużych chruścieli.

Bibliografia:

Olson, S. L. 1977: A synopsis of the fossil Rallidae. Chapter 5. W: Rails of the world, a monograph of the family Rallidae (red: Ripley, S. D). Toronto, Feheley. Pp. 352–353.

Steadman D.W. 2006. Extinction and Biogeography in Tropical Pacific Birds. University of Chicago Press.

Taylor, B. 2020. Bar-winged Rail (Gallirallus poecilopterus), wersja 1.0. w: Birds of the World (red: del Hoyo, J.;  Elliott, A.; Sargatal, J.; Christie, D. A. i de Juana, E.). Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA.

Worthy, T. H. 2004. The fossil rails (Aves: Rallidae) of Fiji with descriptions of a new genus species. Journal of the Royal Society of New Zealand 34 (3): 295–314.

Sugerowana cytacja: Wodnik brązowogzbiety – Hypotaenidia poeciloptera (Hartlaub, 1866) – Bar-winged Rail. Ornitofrenia – Systematyka i ewolucja ptaków. http://ornitofrenia.pl/%e2%80%a0-wodnik-brazowogrzbiety/