Diaphorapteryx hawkinsi (Forbes, 1892) – Hawkins’s Rail

Synonimy: Aphanapteryx hawkinsi Forbes, 1892; giant Chatham Island rail, mehonui

Taksonomia: Podgromada/ Klad: Neornithes; rząd: żurawiowe – Gruiformes, rodzina: chruściele – Rallidae

Podgatunki: brak

Wymiary: dł. 41-42 cm.; wysokość 40,64 – 43,18 cm, masa ciała ok. 2 kg.

Wymiary kości (cm): cra ♂ (2) 4,93 – 5,43, ♀ (1) 4,61 – 5,03; ros (15) 8,68 – 14,4; mnd (1) 11,03; sca (1) 5,54; cor (1) 3,31; ste (1) 5,8; hum (?) 4,41 – 6,8; rad (1) 3,42; uln (1) 3,8; cmc (1) 2,41; pel (1) 9,82; fem (34) 8,94 – 10,6; tib (59) 10,2 – 14,00; tmt (56) 6,27 – 7,8.

Morfologia: Był to bardzo duży, ciężki i nielotny wodnik, przypominający pokrojem wekę Gallirallus australis, ale różniący się długim, zakrzywionym w dół dziobem. Nie sporządzono szczegółowego opisu upierzenia i nie zachowały się żadne wypchane okazy muzealne; wg. krótkich relacji miało ono barwę czerwono-brązową. Wyraźny dymorfizm płciowy wyrażony w wielkości (samce były znacznie większe od samic) i dł. dziobów (u samic dł. ok. 10 cm, u samców 12 cm i więcej). Zachował się pojedynczy fragment ramfoteki o barwie czerwono-brązowej. Posiadał bardzo głęboki dół skroniowy, znacznie zredukowany mostek i skrzydła oraz masywne nogi z bardzo skróconą k. stęp-śródst tmt (jak u moa Dinornithiformes). Długość i krzywizna dzioba oraz rozmiar kości nóg różniły się znacznie u poszczególnych osobników.

Behawior: prawdopodobnie ekologiczny odpowiednik nowozelandzkiej weki. Ptaki nocowały na niskich gałęziach w niewielkich stadach lub w grupach rodzinnych liczących 6-8 osobników. Podczas żerowania trzymał głowę opuszczoną w dół i nieustannie przeszukiwał ziemię dziobem rozgrzebując korzenie roślinności zielnej (np. paproci) i butwiejące drewno. Dłuższy i bardziej zakrzywiony dziób niż u weki, sugeruje że mógł to być gatunek bardziej wyspecjalizowany i mniej drapieżny od niej.

Habitat: wg. jednej z relacji lokalne tereny otwarte (tzw. „The Clears”).

Areał: W-y. Chatham (Chatham i Pitt).

Wędrówki: osiadły.

Zimowiska: w obrębie areału lęgowego

Stwierdzenia poza zasięgiem: brak danych

Liczebność: wymarły, znany jedynie ze szczątków subfosylnych i krótkich pisemnych relacji, wskazujących, że przetrwał do początków XIX w. Dawna liczebność nie jest znana, jednak bogaty materiał subfosylny sugeruje, że był stosunkowo liczny; gatunek znany z odpadów kuchennych rdzennych mieszkańców (Moriori). Za przyczyny wymarcia uważa się  polowania oraz wprowadzenie niektórych ssaków; istnieją relacje dokumentują metody polowań podczas których ptaki były zwykle zabijane podczas żerowania, przy gniazdach lub na noclegowiskach.

 Zasięg czasowy: ?plejstocen –  holocen (?XIX w)

Szczątki kopalne: typ (?BMNH) – czaszka i  kompletne szkielety z wyspy Chatham (MNZ i OM), gdzie wciąż odkrywa się kolejne szczątki. Na wyspie Pitt (w 10 stanowiskach) odnaleziono 56 kości należących do przynajmniej 16 osobników; datowane na  5000 – 450 lat temu. Na obu wyspach kości znajdowano w przybrzeżnych glebach lub piasku.

Polska: nie występował

Głos: wg. dwóch relacji donośny, ostry dźwięk, brzmiący  jak „tiuk”.

Okres lęgowy: nie znany

Gniazdo: nie zostały opisane, ale czasami znajdowano je pośród roślinności na terenach otwartych.

Jaja: brak danych

Inkubacja: brak informacji

Opieka nad potomstwem: brak danych

Pożywienie: zapewne gł. bezkręgowce żyjące w ziemi lub butwiejącym drewnie; być może również drobne kręgowce jak płazy czy jaszczurki.

Bibliografia:

Andrews, C. W. 1896a. On the extinct birds of the Chatham Islands. Part I. – The osteology of Diaphorapteryx hawkinsi. Novitates zoologicae 3: 73-84

Cooper, J.H.; Tennyson, A.J.D. 2004. New evidence on the life and death of Hawkins’ rail (Diaphorapteryx hawkinsi): Moriori accounts recorded by Sigvard Dannefaerd and Alexander Shand. Notornis 51:212-216.

Olson, S. L. 1975. A review of the extinct rails of the New Zealand region (Aves: Rallidae). National Museum of New Zealand Records 1 (3): 77.

Olson, S. L. 1977: A synopsis of the fossil Rallidae. Chapter 5. W: Rails of the world, a monograph of the family Rallidae (red: Ripley, S. D). Toronto, Feheley. Str. 368-369.

Tennyson, A.J.D. 2004. Records of the extinct Hawkins’ rail (Diaphorapteryx hawkinsi) from Pitt Island, Chatham Islands. Notornis 51:159-160.

Tennyson, A.J.D. 2013. Hawkins’ rail. W:  Miskelly, C.M. (red.) New Zealand Birds Online. www.nzbirdsonline.org.nz

Worthy, T,H. i Holdaway, R.N. 2002. The Lost World of the Moa: Prehistoric life of  New Zealand. Indiana University Press, Bloomington and Indianapolis. Str. 386-388.

Sugerowana cytacja: Gryz, P. 2020. Wodnik krzywodzioby – Diaphorapteryx hawkinsi (Forbes, 1892) – Hawkins’ rail. Ornitofrenia – Systematyka i ewolucja ptaków. http://ornitofrenia.pl/%e2%80%a0-wodnik-krzywodzioby/