Pardirallus sanguinolentus (Swainson, 1838) – Plumbeous Rail
P. s. sanguinolentus (Swainson, 1838)
Synonimy: Rallus sanguinolentus Swainson, 1838; Ortygonax sanguinolentus (Swainson, 1838); Pardirallus rytirhynchos
Taksonomia: Podgromada/ Klad: Neornithes; rząd: żurawiowe – Gruiformes, rodzina: chruściele – Rallidae
Podgatunki: P. s. simonsi Chubb, C., 1918 – skrajnie płd. cz. Ekwadoru i pacyficzna cz. Peru do płn. Chile; P. s. tschudii Chubb, C., 1919 – strefa umiarkowana Peru (na płd. od górnego biegu rzeki Marañón) do środkowej i płd-wsch. Boliwii; P. s. zelebori Pelzeln, 1865 – płd-wsch. Brazil; P. s. sanguinolentus (Swainson, 1838) – Paragwaj, skrajny płd-wsch. Brazylia, Urugwaj i Argentyna na płd. do Río Negro; P. s. landbecki Hellmayr, 1932 – środkowa cz. Chile (Atacama na płd. do Llanquihue) i płd-zach. Argentyna; P. s. luridus Peale, 1849 – płd. Chile i Argentyna do Ziemi Ognistej; niepotwierdzone stwierdzenie z Falklandów.
Wymiary: dł. 30–38 cm; masa ciała samców 170–213 (197) g.; samic 233 g.
Morfologia: Brak dymorfizmu płciowego. Bardzo podobny do sympatrycznego w. żałobnego P. nigricans, który jest mniejszy i ma białawe podgardle. Wierzch ciała oliwkowo-brązowy z ciemnymi centrami piór, spód niebieskoszary, tęczówki czerwone, nogi różowo-czerwone, dziób prosty i dość długi, zielonkawożółty z niebieską (z wierzchu) i czerwoną (z boku) nasadą. Immaturalne bardziej matowe niż dorosłe, z brązowo-szarym spodem i nieco ciemniejszym ogonem; dziób zielonkawy, czasami z ciemniejszą nasadą; tęczówki brązowe; nogi czerwono-brązowe. Juwenalne mają białawe podgardle i brzuch a resztę spodu ciała brązową; dziób, nogi i stopy czarne. Pisklęta ciemnobrązowe, ciemniejsze na wierzchu ciała i skrzydłach, dziób czarny, nogi jasnobrązowe. Poszczególne podgatunki różnią się rozmiarem (zelebori jest najmniejszy, luridus największy), oraz barwą wierzchu (luridus i landbecki nie mają wyraźnie ciemniejszych środków piór, landbecki i simonsi są bardziej oliwkowo-brązowe) i spodu ciała (jaśniejszy u luridus, simonsi i tschudii).
Behawior: aktywny głównie o świcie i o zmierzchu, również nocą; czasami żeruje w dzień. Czasami pływa. Prowadzi samotny tryb życia, spotykany też w parach lub grupach rodzinnych.
Habitat: trzcinowiska i tereny podmokłe (czasami o niewielkiej powierzchni), szczególnie w pobliżu stawów z bogatą wegetacją (np. jaskrami Ranunculus, wąkrotą Hydrocotyle). Lokalnie również w zaroślach nadbrzeżnych, obszarach nawadnianych, takich jak uprawy lucerny, rowy na zarośniętych pastwiska oraz oazy w suchych regionach. Występuje wszędzie gdzie jest woda i wystarczająca pokrywa roślinna, głownie na nizinach ale lokalnie do 2500 m.n.p.m. (czasami do ok. 4000 m.p.n.m.).
Areał: Ameryka Płd. – od płd. Ekwadoru, Peru, Paragwaju i Brazylii oraz środkowej Boliwii do Ziemi Ognistej.
Wędrówki: Brak dokładnych informacji, ale uważa się, że lokalnie wędrowny; populacje z wybrzeży Atlantyku -osiadłe.
Zimowiska: ptaki z bagien na pampasach najprawdopodobniej migrują zimą na płn.
Stwierdzenia poza zasięgiem: Falklandy, Georgia Płd.. Sandwich Płd.
Liczebność: gatunek najmniejszej troski (LC). Populacja szacowana jest na 1000000 – 2000000 osobników. Ogólny trend liczebności populacji stabilny, chociaż niektóre populacje mają nieznane trendy. Podgatunek nominatywny, simonsi i landbecki dawniej uważane za lokalnie liczne; dawna liczebność pozostałych form nieznana. Obecny status trudny do oceny na wielu obszarach, ale liczny wpłn. cz. Altiplano wokół Junín w Peru (tschudii); pospolity na Isla Grande w Ziemi Ognistej (luridus). Prawdopodobnie bardziej rozpowszechniony niż się wydaje.
Zasięg czasowy: późny plejstocen – dziś
Szczątki kopalne: prawa k. ram. hum bez główki (SGO.PV.23283) oraz 2 proksymalne cz. prawych k. ram hum (SGO.PV.23284, SGO.PV.23286): Laguna de Tagua Tagua (stanowisko TT-1), środkowe Chile; późny plejstocen – wczesny holocen (12600 lat temu). Ponadto formacja Ñuapua (cf. sanguinolentus), wczesny holocen Boliwii.
Głos: Seria wysokich, przenikliwych pisków, często z jednoczesnymi niskimi, głębokimi nutami (patrz xeno-canto); wydawane w dzień i w nocy.
Okres lęgowy: Peru – X; Chile – X–I; płd-wsch. Brazylia – XI; Argentyna – X-XII.
Gniazdo: niedbała konstrukcja z suchych traw, zbudowana na ziemi, pośród krzaków, trzciny i wysokiej trawy, w pobliżu wody.
Jaja: 4-6.
Inkubacja: brak danych
Opieka nad potomstwem: W Peru pisklęta obserwowano w styczniu.
Pożywienie: Pędraki, dżdżownice i owady.
Bibliografia:
Alarcón-Muñoz, J.; Labarca, R. i Soto-Acuña, S. 2020. The late Pleistocene-early Holocene rails (Gruiformes: Rallidae) of Laguna de Tagua Tagua Formation, central Chile, with the description of a new extinct giant coot. Journal of South American Earth Sciences, artykuł 102839.
BirdLife International. 2020. Species factsheet: Pardirallus sanguinolentus.
Couve, E i Vidal, C. 2003. Birds of Patagonia, Tierra del Fuego & Antarctic Peninsula The Falkland Islands & South Georgia. Editorial Fantastico Sur Birding Ltda.
Taylor, B. 2020. Plumbeous Rail (Pardirallus sanguinolentus), version 1.0. W: Birds of the World (red. del Hoyo, J.; Elliott, J.A. ; Sargatal, J.; Christie, D. A. i de Juana, E.). Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA.
Vezzosi, R.I.; Brunetto, E. i Noriega, J.I., 2010. Las Aves de la Formación Ñuapua (Holoceno temprano) de Bolivia. Ameghiniana 47(1), 123–128.
Sugerowana cytacja: Gryz P. 2020. Wodniczak ołowiowy – Pardirallus sanguinolentus (Swainson, 1838) – Plumbeous Rail. Ornitofrenia – Systematyka i ewolucja ptaków. http://ornitofrenia.pl/wodniczak-olowiowy/
