Hypotaenidia wakensis Rothschild, 1903 – Wake Rail

Synonimy: Rallus wakensis (Rothschild, 1903); Gallirallus wakensis (Rothschild, 1903)

Taksonomia: Podgromada/ Klad: Neornithes; rząd: żurawiowe – Gruiformes, rodzina: chruściele – Rallidae

Podgatunki: brak

Wymiary (cm): dł. 22-25, dł. skrzydła ♂ 8,01 – 9,74, ♀ 7,58 – 9,36, ogon 3,63 – 4,3; masa ciała 99,2 – 113 g.

Wymiary kości (cm): cra ♂ (2) 5,37 – 5,39, ♀ (1) 4,84; cor ♂ (2) – 1,73, – 1,74, ♀ (1) 1,62; ste ♂ (2) – 2,64 – 2,72, ♀ (1) 2,3; pel ♂ (2) 3,15 – 3,19, ♀ (1) 2,58;  hum ♂ (2) 3,33 – 3,37, ♀ (1) 3,8; uln ♂ (2) 2,75-  2,85, ♀ (1) 2,51; cmc ♂ (2) 1,86-1,92, ♀ (1) 1,64;  fem ♂ (2) 3,78, – 3,87, ♀ (1) 3,67; tib ♂ (2) – 5,63 – 5,69, ♀ (1) 5,37; tmt ♂ (2) 3,58 – 3,67, ♀ (1) 3,32.

Morfologia: Mały, nielotny chruściel o bardzo miękkim upierzeniu skrzydeł i ogona, stosunkowo małym tułowiu i braku skrajnej (10-tej) lotki pierwszorzędowej. Samce wyraźnie większe od samic i najczęściej z wytartymi lotkami pierwszorzedowymi. Wierzch ciała ciemnobrązowy, przechodzący w ziemisty brąz; kantarek i pokrywy uszne ciemnobrązowe, brew a podbródek i górna część gardła białawe; szyja szara, spód ciała popielato-brązowy z 3 lub 4 wąskimi, białymi pasami (1 na piersi i 2 lub 3 na brzuchu i bokach ciała), na piersi dodatkowo blado, płowo-rudawa opaska (od ochrowej po jasnokasztanową), niewyraźna u niektórych osobników; ogon brązowy; skrzydła i pokrywy skrzydłowe brązowe, z białymi prążkami. W kolekcji USNM część okazów leucystycznych z  białą plamą pomiędzy białawym gardłem a pasem piersiowym (8 samców, 1 samica). Tęczówka czerwona, dziób jest brązowo-szary z różowym odcieniem, nogi brązowo-szare. Osobniki juwenalne jednolicie ciemnoszare, nieco jaśniejsze na spodzie i szare lub białawe na brzuchu z wyraźną kasztanową przepaską na piersi. Boki głowy i szyi, z wyjątkiem niewyraźnej, białawej brwi jednolicie ciemnoszare; dziób i nogi czarne. Pisklę pokryte czarnym puchem z czarnym dziobem i nogami, tęczówki brązowe; z przodu skrzydła wydatny pazur. Pierzenie przechodziły najprawdopodobniej w IX i X (osobnika w świeżym up. Pozyskano w XI).

Ogólny wzór upierzenia dorosłych osobników dość podobny do wodnika białobrewego Hypotaenidia philippensis, ale rzuca się w oczy brak białych plam na grzbiecie u w. mikronezyjskiego. Pasek oczny, kark i korona jednolicie ciemnobrązowe (prawie jak grzbiet) w przeciwieństwie do kasztanowatych z czarną koroną u w. białobrewego. Spód ciała obu gatunków jest podobnie prążkowany, jednak u w. mikronezyjskiego tło pręgowania jest raczej ciemnoszare niż czarniawe. Wodnik guamski Hypotaenidia owstoni ma identyczny wzór upierzenia, ale z wyraźnie ciemniejszym odcieniem. U w. guamskiego może brakować paska piersiowego, a jasna pręga na lotkach jest całkowicie biała, bez kasztanowatej barwy.

Behawior: głównie naziemny, tylko czasami wspinał się na niskie drzewa i krzaki; wg. relacji obserwatorów ptaki zachowywały się jak kury domowe i nie wykazywały lęku przed człowiekiem, chodząc niekiedy po butach ludzi. Często, żerowały w nocy. Obserwowano też wspólne żerowanie ze szczurami przed którymi nie wykazywały a nawet odbierały im zdobycz strasząc trzepotaniem skrzydeł a w upalne dni wchodziły do ich nor, aby się ochłodzić; w nocy żerowały, często razem z nimi. Walczące ptaki podskakiwały jak koguty, wydając przy tym dźwięki i machając skrzydłami. Podczas żerowania rozgrzebują liście i ziemię szybkimi ruchami głowy.

Habitat: zarośla pandana Pandanus, heliotropa Heliotropium lub kostliwki Cordia oraz niskich drzew Sesurium.

Areał: Atol Wake, wyspy: Peale, Wake i Wilkes.

Wędrówki: osiadły

Zimowiska: prawdopodobnie w obrębie areału lęgowego

Stwierdzenia poza zasięgiem: brak danych

Liczebność: wymarły podczas japońskiej okupacji atolu w latach 1941-45; za przyczyny uważa się polowania i zniszczenie siedlisk w wyniku bombardowań, budowy baraków, umocnień, schrony przeciwlotnicze i ogródków w celu uprawy żywności. W 1936 liczebność na samej wyspie Peale oszacowana na 400 – 500 osobników;  obserwowano jedno stado liczące ok. 60 osobników w magazynie paszy dla kurczaków. Całkowita liczebność populacji oszacowana na „kilkaset” osobników, z czego większość występowała na Peale a małe rozproszone grupy zamieszkiwały Wake i Wilkes. Fakt, że pod koniec lat trzydziestych XX wieku na największej wyspie Wake istniały tylko „małe rozproszone grupy”, wskazuje, na spadek liczebności w wyniku redukcji siedlisk (ze względu na budowę pasa startowego na wyspie). Pozyskanie ponad 120 okazów w przeciągu ok. 50 lat najprawdopodobniej również miało wpływ na spadek liczebności, choć niektórzy badacze (np. Olson) temu zaprzeczali.

Zasięg czasowy: późny plejstocen (maksymalnie 119 000 lat temu) – holocen (1943-45)

Szczątki kopalne: 61 okazów współczesnych, pozyskanych w latach 1892-1939, w tym 3 kompletne szkielety, 33 korpusy i 5 okazów zakonserwowanych w formalinie (AMNH, BMNH, MCZ, ROM, BBM, ANSP, MVZ). Ponadto pozyskano 66 dodatkowych okazów z których 46 wyrzucono w 1923.

Polska: nie występował

Głos: cichy, klekoczący dźwięk a także niskie brzęczące tony. Wg. Wetmore reagowały na stymulację głosową, autor zanotował: „Kiedy wydaję pisk, ptaki odpowiadają cichym terkotaniem, który niewątpliwie jest głosem godowym i biegną do mnie zaroślami. Przy podejściu wydają ciche, gdakające głosy ”. Świeżo wyklute pisklęta wydawały głośne kwilenie.

Okres lęgowy: nieregularny i czasami rozciągnięty w czasie; możliwe 2 lęgi w roku – IV-VII i VIII-XI przy sprzyjających warunkach lub w ogóle (nie odnotowano lęgów w latach 1923 oraz 1936 –1937).

Gniazdo: w kolonii (do 3 gniazd kilka metrów od siebie), zagłębienie w ziemi, w gęstej roślinności lub w piasku na skraju zarośli heliotropa (Heliotropium) lub pod niskimi krzakami kostliwki (Cordia)

Jaja: 1-7, owalne, nakrapiane

Inkubacja: brak danych

Opieka nad potomstwem: W jednym z gniazd, z 7 jaj 4 pisklęta wykluły się jednocześnie, a 6 piskląt wodziły ad. w odległość ok. 9 m; 2 z nich znaleziono martwe. Pisklęta widziano w VI, VII, VIII i X; młodymi opiekowały się wybrane ptaki dorosłe (1 lub więcej) co prawdopodobnie pomagało w ochronie piskląt przed szczurami i krabami. Pisklęta to zagniazdowniki. Pisklęta osiągały ​​rozmiary ad. w ciągu miesiąca i były nie do odróżnienia od dorosłych w wieku poniżej 10 tygodni.

Pożywienie: ślimaki, owady i ich larwy, kraby pustelniki, małe jaszczurki, nasiona i niektóre liście; chętnie zjadały resztki z odpadów kuchennych ludzi a także rozsypaną karmę dla kurczaków; wodę pozyskiwały z muszli ślimaków i prawdopodobnie niedojrzałych kielichów wilców Ipamaea.

Bibliografia:

Hartert, E. 1927. Types of birds in the Tring Museum. B. Types in the general collection. VIII. Novitates Zoologicae 34 (1): 1–38.

Iwaniuk, A. N.; Nelson, J. E.; James, H. F.  i Olson, S. L. 2004. A comparative test of the correlated evolution of flightlessness and relative brain size in birds. Journal of Zoology 263: 317–327.

Livezey, B. C. 2003. Evolution of flightlessness in rails (Gruiformes: Rallidae): phylogenetic, ecomorphological, and ontogenetic perspectives. Ornithological Monographs 53: 1–654.

Lyons, T. 1939–1941. Unpublished field journals. Museum of Vertebrate Zoology Archives, University of California, Berkeley, USA.

Olson, S. L. 1996. History and ornithological journals of the Tanager Expedition of 1923 to the Northwestern Hawaiian Islands, Johnston and Wake islands. Atoll Research Bulletin 433:1–210.

Rothschild, W. 1903. Hypotaenidia wakensis n. sp. Bulletin of the British Ornithologists’ Club 13: 78.

Spencer, H. J. 1959. Wake Island Rail Rallus wakensis. Single unnumbered page, part of a larger report on birds of Wake Island based on observations made in 1936–1937, with cover letter dated 20 August 1959. Smithsonian Institution Archives, Wetmore Papers, Accession 11-163.

Taylor, B. 1998. Rails: A Guide to the Rails, Crakes, Gallinules and Coots of the World. Pica Press. Str. 260-261., Pl. 15.

Sugerowana cytacja: Gryz, P. 2020. Wodnik mikronezyjski – Hypotaenidia wakensis Rothschild, 1903 – Wake Rail. Ornitofrenia – Systematyka i ewolucja ptaków. http://ornitofrenia.pl/wodnik-mikronezyjski/